සිංහරාජ වන රක්ෂිතය

සිංහරාජ වන රක්ෂිතය

සිංහරාජ වන රක්ෂිතය ශ්‍රී ලංකාවෙහි පවතින ජාතික වනෝද්‍යානයකි. එය අන්තර්ජාතික අවධානයට ලක්වී ඇති අතර යුනෙස්කෝව විසින් ජෛවගෝල රක්ෂිතයක් සහ ලෝක උරුම අඩවියක් ‍ලෙසට නම්කොට ඇත.
      ශ්‍රී ලංකාවෙහි පහතරට වැසි වනාන්තර පරිසර කලාප‌‍යේ ‌‍කොටසක් වන්නාවු ‌‍මෙම ‍නොඉඳුල් කඳුකර වැසි වනාන්තරය, පිවිසු‌ම් අපහසුතාවය හේතුවෙන් වාණිජකරණයට ලක්වී‍මෙන් ආරක්ෂා විය. මෙය 1978 වස‌‍රේදී ‍ජෛවගෝල රක්ෂිතයක් ‌‍ලෙසද, 1988 වස‌‍රේදී ‍ලෝක උරුමයක් ‍ලෙසද නම්‍‍‍ කොට තිබීම ඒ සඳහා තවත් හේතුවක් විය. ‌රක්ෂිත‌‍ෙය් “සිංහරාජය” යන නාමය “සිංහරජදහන” අරුත් ‍දේ.

        රක්ෂිතයේ නැගෙනහිර දෙස සි‍ට බටහිර දෙසට දුර කි.මි. 21ක් සහ උතුරු දෙස සිට දකුණු දෙසට උපරිම දුර කි.මි. 7ක් වුවද ඵය ශාක විශේෂ මෙන්ම කෘමීන්, උභයජීවීන්, උරඟයින්, පක්ෂීන් සහ ක්ෂීරපායීන් ඇතුළු ආවේණික ජීවී විශේෂ සඳහා සුරක්ෂිත අභය භූමියකි.

    ඝන ශාක වැස්ම හේතුවෙන් යාල වැනි වියලි කලාපීය වනෝද්‍යාන මෙන් වන සතුන් මෙහිදී පහසුවෙන් දැක ගත හැකි නොව්. මෙහිදී අලි දැකගත නොහැකි අතර දිවියන් ද දක්නට ලැබෙනුයේ දුලබ වශයනි. බහුලවම දැකිය හැකි විශාලතම ක්ෂීරපායි ජීවියා වනුයේ, ශ්‍රී ලංකා අළු වඳුරා යි.


          එක් ආශ්වාදජනක සංසිද්ධියක් වනු‌‌‍යේ පක්ෂීන් ‌‍බොහෝ විට ආහාර ‍‍සොයා යාම සඳහා සාමූහික රංචු වශ‌‍යෙන් හැසිරීමට ප්‍රවණතාවයක් දැක්වීමයි. මෙවැනි ‍රංචුවක් ‍‍බොහෝ විට මහ කවුඩා සහ රතු දෙමළිච්චා යන පක්ෂී විශේෂ වලින් සමන්විත වේ. මෙවැනි ‍රංචුවක පෙරමුණ ගන්නා මහ කවුඩා ප්‍රචණ්ඩකාරී පක්ෂියෙකු ලෙසද රතු දෙමළිච්චා ඝෝෂාකාරී පක්ෂියෙකු ලෙසද ප්‍රචලිතය.
         සිංහරාජ රක්ෂිතය ශ්‍රී ලංකාව සතු ජාතික උද්‍යානයකි . ඵය සතුව ජාත්‍යන්තර වැදගත්කමක් පවතින අතරම ජෛව විද්‍යාත්මක පරිසර පද්ධතියක්සහ ලෝක උරුමයක් ලෙස යුනෙස්කෝ සංවිධානය මගින්ද ප‍්‍රකාශයට පත්කර ඇත.ශ්‍රී ලංකාවේ පහත රට වැසි වනාන්තර කලාපයට අයත් කඳු සහිත වැසි වනාන්තරයක් වන මෙය සීඝ‍්‍ර ලෙස සිදුවන වාණිජකරනයෙන් සහ එහි අනිසි බලපෑම් වලින් ආරක්ෂා කරගනු වස් ජෛව විද්‍යාත්මක පරිසර පද්ධතියක් ලෙස 1978 දීද ”සිංහරාජය” යන නමින් ලෝක උරුමයක් ලෙස 1988 දීද ප‍්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.


            මෙම වෙන්කල ප‍්‍රදේශය නැගෙනහිර දෙස සිට බටහිර දෙසට කිලෝමීටර 21 ක් පමනද උතුරු දෙස සිට දකුණු දෙසට උපරිම වශයෙන් කිලෝමීටර 7 ක් පමනද වන වපසරියකි. නමුත් ලංකාවට ආවේනික බොහෝමයක් ශාක, කෘමී, උභයජීවී, උරග, පක්ෂි සහ ක්ෂීරපායී විශේෂයන්ට මෙය සැඟවුනු නිධානයක් බඳුය.

         මෙහි ඇති විශේෂත්වයක් වන්නේ අදික සහ ඝනව වැවුනු වෘක්ෂලතා ගහනය නිසාම ‘යාල’ වැනි අනෙකුත් වියලි කලාපීය ජාතික වන උද්‍යාන වල දැකිය හැකි තරමේ සත්ව ගහනයක් පහසුවෙන් දැකගත නොහැකි වීමය. ‘අලි’ වැනි විශාල ක්ෂීරපායී සතුන් මෙහි දක්නට නොලැබෙන අතර ‘දිවියන්’ 15 ක් පමන කලාතුරකින් දැකගත හැක. එසේම මෙහි බහුලවම දැකිය හැකි ක්ෂීරපායී සත්වයකු ලෙස ලංකාවට ආවේණික සත්ව විශේෂයක්ද වන දම් මුහුනැති රිලවා හැඳින්විය හැක.

කුමන ජාතික උද්‍යානය

                                          කුමන ජාතික උද්‍යානය

කුමන ජාතික උද්යාවනය කීර්තිමත් වන්නේ ප්රනධාන වශයෙන්ම එහි පැමිණෙන විවිධ සංක්ර මණික පක්ෂීන් නිසාය.මෙය කොළඹ සිට කිලොමීටර් 391 පමණ දුරින් ගිනිකොණ මුහුදු තීරයට වන්නට පිහිටා ඇත.කුමන, යාල ජාතික උද්යානයට යාබදව පිහිටා ඇත.කුමන පෙරාතුව නැගනහිර යාල ජාතික උද්යාිනය ලෙස හැඳින්වුනු නමුත් 2006 සැප්තැම්බර් 9 වන දින වර්තමාන නමට වෙනස් කරන ලදී.

ශ්රී් ලංකාවේ පැවති සිවිල් යුද්ධය නිසා උද්යාහනය 1885 සිට 2003 මාර්තු දක්වා වසා තිබුනි.මෙයට 2004 ඇතිවු සුනාමි තත්වය නිසාද දැඩි බලපෑම් ඇති විය.
කුඹුක්කන් ඔය උද්යාඇනයේ දක්ෂිණ සීමාව ලෙස නිර්මාණය වී ඇත.මෙහි ඇති ඇතැම් කලපු සහ වැව් 20 පමණ පෘතුල පක්ෂී ගහණයේ පැවැත්මට උපකාර වේ. කලපු මීටර් 2 (අඩි 6.6)පමණ ගැඹුරකින් යුක්ත වේ.කුමන විල්ලු මුහුදු ජලය නිසා වරින් වර ඇති වන ජල ගැලීම් වලට භාජනය වේ. මධ්යර වාර්ෂික උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 27.30(ෆැරන්හයිට් අංශක 81.14) පමණ සහ මධ්යජ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිලීටර් 1,300 (අඟල් 51.18) පමණ වේ.

           කුමන ජාතිකඋද්යා්නය ඇතුලත්වම පිහිටන ප‍රිදි කුමන කුරුලු අඹභය භූමියක් ලෙස 1938 දී ප්හරකාශයට පත් ක‍රන ලදී. ශ්මරී ලංකාවී ප්කරධානතම වාස භූමියක් සහ අභිජනන ප්පරදේශයක් ලෙස කුමන හැඳින්විය හැක.මෙම ජාතික උද්යාඅනයෙන් පක්ෂීන් විශේෂ 255 පමණ වාර්තා වී ඇත.වාර්ෂිිකව අප්රේකල්-ජූලි මාස වලදී පක්ෂීන් දස දහස් ගනනින් කුමන වගුරු ප්ිරදේශයට සංක්ෂරමණය වේ.දුර්ලබ විශේෂයන් වන Black-necked Stork [12], Lesser Adjutant[13], Eurasian Spoonbill[14] සහ Great Thick-knee[15]උද්යාුනයට සංක් රමණය වන පක්ෂීන් අත‍ර කොකුන් වර්ග,ලිහිණි වර්ග,තාරාවුන් ව‍ර්ග, වටුවන් වර්ගද බොහෝ වේ.

        තිලාපියා සහ ගල් මාලු නිත‍රදැකිය හැකි මත්ස්යයන් අත‍ර වේ.උද්යානයේ වාසය ක‍රන උරගයන් අත‍ර කිඹුලන් සහ කැස්බෑවන් නිත‍ර දැකිය හැක.හිවලා,ඌරා, අලියා,බිලාල වර්ගයට අයත් ක්ෂීරපායීන් ද වගුරැ පෙදෙසට ආහාර සොයාගෙන පැමිණේ. කුමන උද්යාකනයේ ගැවසෙන අලි ඝහනය 30-40 පමණ වේ.

ශාක ප්‍රජාව

  උද්යානයේ වගුරු බිම් නිවර්තන කලාපීය වන ලැහැබ වලින් ආව්රැ ත වී ඇත.කාශ්ඨි ශාක එනම් Manilkara hexandra ( "පලු")[1], Hemicyclea sepieria, Bauhinia racemosa, Cassia fistula ("ඇහැළ")[2], Chloroxylon swietenia ("බුරුත")[3],සහ Salvadora persica[4] වැනි ශාක වර්ග වලින් ඝහනය.කුමන විල්ලුවේ ආක්"රමණික ලැහැබ Typha angustifolia [5]වන අතර ආක්cරමණික ශාඛය වන්නෙ Sonneratia caseolaris. කුඹුක්කන් ඔය දිගේ ඇති ඉවුර ආක්iරමනය ක‍ර ගෙන ඇත්තේ Terminalia arjuna[6] ශාඛයයි. Ludwigia[7] spp., Nelumbo nucifera[8], Nymphaea pubescens[9], Aponogeton [10]spp. සහ Neptunia oleracea[11].වගුරු බිමේ සුලභව පවතින වර්නවත් ජලජ ශාඛ වේ.

   සත්ව ප්‍රඡාව        
    
කුමන ජාතිකඋද්යාpනය ඇතුලත්වම පිහිටන ප‍රිදි කුමන කුරුලු අඹභය භූමියක් ලෙස 1938 දී ප්eරකාශයට පත් ක‍රන ලදී. ශ්sරී ලංකාවී ප්ාරධානතම වාස භූමියක් සහ අභිජනන ප්eරදේශයක් ලෙස කුමන හැඳින්විය හැක.මෙම ජාතික උද්යාතනයෙන් පක්ෂීන් විශේෂ 255 පමණ වාර්තා වී ඇත.වාර්ෂිිකව අප්රේeල්-ජූලි මාස වලදී පක්ෂීන් දස දහස් ගනනින් කුමන වගුරු ප්යරදේශයට සංක්ෂරමණය වේ.දුර්ලබ විශේෂයන් වන Black-necked Stork [12], Lesser Adjutant[13], Eurasian Spoonbill[14] සහ Great Thick-knee[15]උද්යාශනයට සංක්ිරමණය වන පක්ෂීන් අත‍ර කොකුන් වර්ග,ලිහිණි වර්ග,තාරාවුන් ව‍ර්ග, වටුවන් වර්ගද බොහෝ වේ.

තිලාපියා සහ ගල් මාලු නිත‍රදැකිය හැකි මත්ස්යයන් අත‍ර වේ.උද්යානයේ වාසය ක‍රන උරගයන් අත‍ර කිඹුලන් සහ කැස්බෑවන් නිත‍ර දැකිය හැක.හිවලා,ඌරා, අලියා,බිලාල වර්ගයට අයත් ක්ෂීරපායීන් ද වගුරැ පෙදෙසට ආහාර සොයාගෙන පැමිණේ. කුමන උද්යාකනයේ ගැවසෙන අලි ඝහනය 30-40 පමණ වේ

උඩවලව වනෝද්‍යානය

                        උඩවලව වනෝද්‍යානය






උඩවලව ජාතික වන උද්‍යායානය  ලංකාවෙ සබරගමුව සහ ඌව පළාත් වලට මායිම්ව පිහිටයි.වළවේ ගඟ හ‍රහා උඩවලව ජලාශය ඉදි කිරීම නිසා අසරනවු සතුන්ට රැකවරනය සැපයීම වාගේම ජලධ‍රක පර්දේශය ආරක්ෂා කර ගැනීම ජාතික වන උද්යානය නිර්මාණය කිරීමට හේතු විය.වෙන් ක‍ර ඇති භූමි ප්ර මානය හෙක්ටයාර 30,821( වර්ග මීටර් 119.00) අතර 1972 ජූනි 30 දින පිහිටුවන ලදී.උද්යානය පිහිටුවීමට පෙර එම පර්දේශය හේන් ගොවිතැන සඳහා යොදාගැනුනි.එම පර්දේශය උද්යානයක් ලෙස පර්කාෂයට පත් කල පසු ගොවීන් ක්රුමයෙන් ඉවත් කෙරැනි. උද්යානය කොළඹ සිට කිලොමීටර් 165 පමණ දුරින් පිහිටයි. උඩවලව ජලජ පක්ෂීන්ට සහ අලින්ට වැදගත් වාස භූමියකි.මෙය සංචාරකයින්ගේ ජනප්රිටය නැවතුම්පොළක් වන අත‍ර දිවයිනේ තෙවන වැඩිම සංචාරය කෙරෙන උද්යානයද වේ.

       උඩවලව ජාතික උද්යායනය ශ්රීස ලංකාවේ තෙත් සහ වියළි කළාප වලට මායිම්ව පිහිටයි.තැනිතාලා වලින් භූමිය ඝහන අත‍ර කඳු සහිත බවක්ද දක්නට ඇත.කල්තොට කඳු වැටිය සහ දියවිනි ඇල්ල උද්යාමනයේ උතුරැ දෙසින් පිහිටන අත‍ර ඒ සමඟ බඹ‍රගල සහ රෙමිනිකොත පිහිටයි.මධ්යැ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිලීටර් 500 (අඟල් 59) පමණ වේ, වැඩිපුරම වාර්ෂාව ඇදහැලෙනනුයේ ඔක්තෝම්බර් සිට ජනවාරි සහ මාර්තු සිට මැයි දක්වාය. මධ්ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 27–28(ෆැරන්හයිට් අංශක 81–82) පමණ වන අත‍ර සාපේක්ෂ ආර්ද්තාවය 70% සිට 82% දක්වා වේ.හොඳින් ජලය බසින රත්-දුඹුරැ පැහැ පස මිටියාවතේ අග හමුවන ජලය අඩුවන බසින අලු පැහැ පස් අත් ර අතිප්ආරමුඛ පස් වර්ගයකි.


    ජලාශය අවට වගුරැ බිම්, තණ භූම සහ වනාන්ත‍ර සිය ජන්ම භූමිය ක‍රගෙන ඇත.ජලාශය තුළ ඇති අජීවී ගස් අමුණ ඉදිකිරීමට පෙර පැවති වනය පිළිබඳ විස්ත‍ර කියාපායි.විවිධ ඇල්ගා පැළෑටි වර්ග Pediastrum සහ Scenedesmus spp. ජලාශයේ දක්නට ඇත.පුරාණ හේන් ගොවිතැන් නිසා ඇති වූ විවෘත තණ බිම් බොහෝ දැකිය හැක.අමුණට පහළින් දකුණු මයිමට එපිටින් තේක්ක වගාවක් දැකිය හැක.මෙය වගා ක‍ර ඇත්තේ උද්යානය ප්බරකාශයට පත් කිරීමට පෙරය.මෙහි ශාඛ විෂේශ 94, මාලු විෂේශ 21, උහය විෂේශ 12, උරග විෂේශ 33, පක්ෂී විෂේශ 184(සංක්රයමණික විෂේශ 33 ) ක්ෂීරපායී විෂේශ 43 වාර්තා වී ඇත. මෙයට අමත‍රව සමනලුන් විෂේශ 135 ද සොයාගෙන ඇත.


සත්ව ප්‍රජාව


ක්ෂීරපායීන්

    උඩවලව ජාතික උද්යාජනයට විශාල අලි රංචුවකට වුවද ආහාර සැපයිය හැක. විව්ර්ත වාස භූමි තුළ ජීවත් වන ශ්රීජ ලංකාවේ අලින් ට උඩවලව ජාතික උද්යාජනය වැදගත් වාස භූමියක් වේ. 250 කටත් වඩා විශාල අලි රැළක් ස්ථිර වාසස්ථාන ළෙස මෙම උද්යා නෙයෙහි වෙසෙන නිසා අලින් වැඩි ප්ර්මාණයක් මෙම උද්යාටනයට ඇදී ඒ. උඩවලව අලි ස්ංක්රසමණ නිවාසය 1995 දී අතහැර දමන ලද අලි පැටවුන් බලා ගැනීම සඳහා පිහිටුවන ලදී. නිසි වයසට පත් වූ පසු 1998 දී හා 2000 දී අලි පැටවුන් නම දෙනෙකු අවස්ථා දෙකක දී ද තවත් අලි පැටවුන් අට දෙනෙකු 2002 දී ද උද්යිනයට නිදහස් කරෙන ලදී.


    Rusty-spotted Cat, Fishing Cat සහ Sri Lankan Leopard යන සතුන් දැනට උඩවලව වනෝද්යා නයේ වෙසෙන පවුලේ සාමාජිකයන් වේ. Sri Lankan Sloth Bear දුර්ලභත්වය නිසා කලාතුරකින් දක්නට ලැබේ. අනෙකුත් ක්ෂීරපායීන් අතර Sri Lankan Sambar Deer, Sri Lankan Axis Deer, Indian Muntjac, Sri Lankan Spotted Chevrotain, Wild Boar සහ Water Buffalo වේ. Golden Jackal, Asian Palm Civet, Toque Macaque, Tufted Grey Langur සහ Indian Hare යන සතුන්ද මෙම උද්යා නය වාසස්ථාන කෙරගෙන සිටියි. 1998 දී කරන ලද අධ්ය නයක් මගින් Golden Palm Civets සැලකිය යුතු ප්රදමාණයක් මෙම වනාන්තරය වාසස්ථාන කොට ගෙන සිටින බව සොයාගෙන ඇත. මීයන් විශේෂ වර්ග පහක් ද මේ වනාන්තරය තුලින් වාර්ථා වී ඇත. යාල ජාතික වනෝද්යානනයෙන් හමු වූ ආවේනික Ceylon Spiny Mouse උඩ්වලව තුලින් ද 1989 දී වාර්ථා විය. Indian Bush Rat සහ mongooses විශේෂ 3 ක් ද ජාතික වනෝද්යා්නයෙන් වාර්තා වී ඇත.




පක්ෂීන්


සංක්ීරමනය වන පක්ෂීන් අත‍ර කොකුන් ව‍ර්ග වේ.

උඩවලව පක්ෂීන් නැරබීමටද හොඳ භූමි භාගයකි. නේවාසික අභිජනන පක්ෂීන් අතර Sri Lanka Spurfowl, Red-faced Malkoha, Sri Lanka Grey Hornbill, Brown-capped Babbler, සහ Sri Lanka Junglefowl යන පක්ෂීන් වේ. White Wagtail සහ Black-capped Kingfisher කලාතුරකින් පැමිණෙන ස්ංක්ර මිණික පක්ෂීන් වේ. cormorants, the Spot-billed Pelican, Asian Openbill, Painted Stork, Black-headed Ibis සහ Eurasian Spoonbill යන පක්ෂීන් ද ඇතුලත්ව විවිධ ජලජ පක්ෂි ප්රnභේධයන්ද මෙම උද්යාpනය වෙත පමිණේ. විව්ර්ත් උද්යාiන ප්රපදේශ White-bellied Sea Eagle, Crested Serpent-eagle, Grey-headed Fish Eagle, Booted Eagle, සහ Changeable Hawk-eagle වැනි පක්ෂීන් උද්යාතනය වෙත ආකර්ෂණය කරයි. Indian Roller, Indian Peafowl, Malabar Pied Hornbill සහ Pied Cuckoo ඇතුළු භූමි පක්ෂීන් බහුලය.


උරගයින් සහ මත්ස්යයින්


කටුස්සන්,කිඹුලන්, කබ‍රයින් සහ සර්ප විශේෂ 30 උද්යාiනයෙන් සොයාහෙන ඇත.Garra ceylonensis උද්යා,නයෙන් සොයාහෙන ඇති ආවේණික මත්ස්යයෙකි.

බූන්දල වනෝද්‍යානය

බූන්දල වනෝද්‍යානය

ශ්‍රී ලංකාව ජෛව විවිධත්වය සම්බන්ධයෙන් ලොව ප්‍රමුඛපෙ‍ලේ රටවල් අතරට අයත් රටකි. එය ලෝක ව්‍යප්ත ජෛව විවිධත්ව ස්ථාන පිළිබදව කල පර්යේෂණ ඇසුරින් නම් කරන ලද ස්ථාන 25 අතරටද ලංකාව අයත් වීමෙන් තහවුරුවේ. මේ සදහා ප්‍රමුඛ බලපෑමක් බූන්දල ජාතිකවනෝද්‍යානයෙන් සිදු‍වේ. කලපු පරිසර පද්ධතියත්, වැලි කඳුත්, මහා සාගරයට විවෘත වී තිබිමත්, වන ගහනයන් පැවතීමත් බූන්දල වනෝද්‍යානයේ පාරිසරික හා ජෛව අගය වැඩිදියුණු කරයි.

1969 දෙසම්බර් මස 12 වන දින ගැසට් අංක 14887 යටතේ වනජිවි සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් අභය භූමියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. තවද මෙහි ආරක්ෂාව වඩාත් හොදින් තහවුරු කරනු වස් 1992 දෙසැම්බර් 31 දින බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානයක් බවට ප්‍රකාශයට පත් කළේය. එසේම 1996 දී ශ්‍රී ලංකාවෙන් ප්‍රථම වරට අන්තර් ජාතික වටිනාකමක් හිමිකරගත් තෙත් බිමක් වු බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය ජාත්‍යන්තර ලේඛනයක් යටතට ගොනු කරනු ලැබු රැම්සා ලේඛනයේ වටිනාම තෙත් බිම් අතරට මෙම තෙත්බිම ද එක් කරනු ලැබීය.


පිහිටීම
බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය දකුණු මුහුදු තීරයේ හම්බන්තොට සිට කිරිඳිඔය අතර පිහිටා ඇත. එය හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයෙ හම්බන්තොට නගරයට උතුරු දෙසින්ද යාල ජාතික උද්‍යානයට දකුණු දෙසින්ද, බටහිරින් හම්බන්තොට බූන්දල මහා මාර්ගයෙන්ද, නැගෙනහිරින් කිරිඳි ඔයින්ද මායිම් වී ඇති අතර හෙක්ටයාර් 6216 ක බිම්ප්‍රමානයක් පුරා පැතීරි ඇත


ජෛව විවිධත්වය
භූගෝලීය වශයෙන් බූන්දල වනෝද්‍යානයෙ ප්‍රධාන කලාප 03 ක් දැකිය හැක.
1. වෙරළ තීරය හා වැලිකඳු සහිත ප්‍රදේශ.
2. කලපු හා බාහිර වෙරළ තැනිතලා කලාපය.
3. අභ්‍යන්තර වෙරළ කලාපය.
බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය තුල පිහිටි කලපු හා වෙරළ තැනිතලා කලාපයද විශාල වැදගත්කමක් දක්වයි. මෙම කලපු නම්


1. මහලේවාය කලපුව.
2. කොහොලන්කල කලපුව.
3. මලල කලපුව.
4. ඇඹිලිකල කලපුව.
5. බූන්දල ලේවාය කලපුව.


ශ්‍රි ලංකාවේ පාංශු සිතියමට අනුව මෙම ප්‍රදේශයෙ ප්‍රධාන පස් වර්ග තුනක් දැකිය හැක. එනම්


1. රතු දුඹුරු පස
2. ලෝ හියුමස් ග්ලේ පස
3. රෙගසෝල් පස


ශාක ප්‍රජාව
හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇති බැවින් මෙහි පවතින තුරුලතාවන් ශුෂ්ක කලාපයට ඔරොත්තු දෙන පරිදි හැඩගැසුණු ගහකොළ වලින් ප්‍රධාන ලෙසම සමන්විත වේ. බූන්දල වනෝද්‍යානයේ සිදුකර ඇති අධ්‍යයන අනුව පවුල් 47 කට අයත් ශාක විශේෂ 90 ක් වාර්ථාවෙයි. මේ අතර කාෂ්ඨිය ගස් වර්ග 16 ක්, පැළෑටි වර්ග 37 ක්, ආරෝගක පැළවර්ග 16 ක් හා පඳුරු ශාක වර්ග 21 ක් ආදි ලෙස දැකිය හැක. එවැනි කාශ්ඨිය ගස් අතර පලු , ගන් සූරියා , බුරුත , දිවුල් , ආදී ගස්ද පැළෑටි වර්ග ලෙස නීරමුල්ලිය , මුඩුමහන , මදුරුතලා , හෙලමල් ආදියද වැල් වර්ග අතරින් ආරෝහණ , හාතවාරිය ආදියද ප්‍රධාන වේ. මෙහි දැකිය හැකි ප්‍රමුඛ ශාක කාණ්ඩය වන්නේ පඳුරු ශාකයන්ය. ඒ අතරින්ද වියළි බව‍ට ඔරොත්තු දෙන ශාක බහුලව පවති.


සත්ව ප්‍රජාව


බූන්දල වඩාත් ප්‍රචලිතව ඇත්තේ කුරුලු පාරාදීසයක් ලෙසයි. ලංකාවේ වෙසෙන නේවාසික ජලජ පක්ෂීන් සියල්ලම පාහේ දැකිය හැකි මෙම භූමි භාගය තුළ නිරතුරුවම පක්ෂින් 20000 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් නිරීක්ෂණය කළහැක. මෙහි දැනට කර ඇති පර්යේෂණ අනුව පවුල් 150 කට අයත් කුළ 53 ක‍ට ගැනෙන පක්ෂි විශේෂ 53 ක් වාර්තා වී ඇත. මේ අතරින් සංචාරක පක්ෂි විශේෂ 50 ක් පමණ දැකගත හැකි අතර ඉන් විශේෂ 08 ක් දුර්ලභ වේ. බුන්දල වනෝද්‍යානය තුල දැකිය හැකි එකම ආවේණික පක්ෂියා වන්නේ වළිකුකුළාය. මීට අමතරව ජාත්‍යන්තර වශයෙන්ද වඳවී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති පැස්තුඩුවා, දම් සිලු‍ටු දෑ තුඩුවා ද දැකිය හැක. ලංකාවේ විශාලම පක්ෂියා වන බහුරු මානාවා හා ඉතා දුර්ලභ පක්ෂියා වන අලිමානාවා ආදි පක්ෂි විශේෂ දැකගත හැක. බූන්දල වෙනත් රටවලින් පැමිණෙන නෙකවිදියේ පක්ෂීන්ගේ ද, දේශිය පක්ෂීන්ගේ ද පෝශක බිමක්, ලැගුම් බිමක්, ආරක්ෂක බිමක් මෙන්ම අභිජනන බිමක් ලෙසින් ද වැදගත්කමක් උසුලයි.


    කුරුල්ලන් සදහා ප්‍රසිද්ධියක් ඉසුලුවද අනෙක් සතුන් දිවිගෙවීම අතින් ද බූන්දල පොහොසත්ය. කොටියා, වළසා වැනි මස් බුදින්නන් නැති වුවද ගොඩබිම වසන විශාලම ක්‍ෂිරපායි සත්වයා වන අලින් 30 පමණ නේවාසිකව වාසය කරයි. ඊට අමතරව දිවියා, ගෝනා, වලහා ආදි සතුන් ද ගොඩබිම වසන විශාලතම උරගයා වන කිඹුලා ඇතුලු කුළ 06 ක‍ට අයත් උරග විශේෂ 10 ක් පමණද වාර්තාවේ. තවද ලංකාවේ වෙසෙන කැස්බෑවන් විශේෂ 03 ක් මේ ආශ්‍රිත මුහුදු තීරයේදී දැකගත හැක. බූන්දල‍ට අයත් ජලාශ්‍රිත ප්‍රදේශවල කුළ 06 කට අයත් මතස්‍ය විශේෂ 10 ක් පමණ වාර්තිවී ඇති අතර උභය ජීවින්ද කුළ 03 කට අයත් විශේෂ 06 ක් පමණ වාසය කරයි. මේ ආදී ලෙස සත්ව ප්‍රජාව අතින් බූන්දල ඉතා වැදගත් වනෝද්‍යානයක් වේ.


        ජෛව විවිධත්වය, ‍ඓතිහාසික , සංස්කෘතික අගය , විද්‍යාත්මක වටිනාකම හා අද්විතීයත්වය යන පරිසර පද්ධතියක වටිනාකම තක්සේරු කරන සියලු සාධකයන්ගෙන් පොහොසත් බූන්දල තෙත්බිම මතු පරපුරේ පාරිසරික දැනුම අවබෝධය සදහාද සුරක්ෂිතව පැවතිය යුතු ව‍ටිනා බිමකි. එය වඩාත් වැදගත් වන්නේ අප පරිසරය රැකගන්නේ නම් පරිසරයද අපව රකින්නේය යන පාඩම වඩාත් හොදින් අපට 2004 වසර අග භාගයේදී පැමිණි සුනාමි අනතුරින් පසක් කරදුන් බැවිනි. මේ නිසා මෙවැනි වටිනා වනජීවි වාසස්ථාන සංරක්ෂණය කර පවත්වාගෙන යාම අපකාගේත් පොදු ජාතික වගකීමකි.

යාල ජාතික උද්යානය

                                             

යාල ජාතික උද්යානය

 ලංකාවේ පැරණිතම ජාතික වනෝද්යානන දෙකෙන් එකකි. යාල වනෝද්යානය 1983 පෙබරවාරි මස 25 වැනි දින මෙය ප්රීකාශයට පත් කරනු ලැබිය. අප රටෙහි ප්රකටම වනෝද්යාෝනය වන්නේ ද යාලයි. එසේම දේශ දේශාන්තරවල පවා ලංකාවෙ මෙම වනෝද්යානය ඉතා හොදින් ප්රකටව පවති. එය 1900 දි දඩයමි රක්ෂිතයක් ලෙස නමි කොට ඇත. 1908 දි මෙය අභයභූමියක් ලෙස ප්රකාශයට පත්කරනු ලැබිය. පසුව යාල වානාන්තරය කලාප පහකට බෙදා එහි කලාප අංක එක කොටස 1938 පෙබරවාරි මස 25 වැනි දින මෙය ජාතික වනෝද්යානයක් බවට නීතියෙන් උසස් කරන ලදි. පසුව ඉතිරි කලාප හතර ද යාල වානෝද්යාරනයට අනුබද්ධව ප්රකාශයට පත්කරනු ලැබිය. උද්යාටනය තුළ දැඩි ස්වභාවික රක්ෂිතයක් ද වෙයි.

       යාල ජාතික උද්යාානයලංකාවේ පිහිටි දෙවන විශාලතම ජාතික උද්යානයයි. එය ර‍ෙට් ගිනිකොන වියලි කලාපයේ පිහිටා ඇත. උද්යාානය කොළඹ සිට එනම්  ලංකාවේ අග නගරයේ සිට කිලෝමීටර 300 පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. යාල ලංකාවේ ඌව සහ දකුණු නම් වූ පළාත් දෙකකට අයත් වේ. උද්යානය කොටස් පහකට බෙදා ඇති අතර 1 සහ 2 වන කොටස් පමණක් අමුත්තන් සඳහා විවෘතව ඇත.

          යාල ජාතික වනෝද්යාෙනය ශ්රීට ලංකාවේ නිරිත දිගට වන්නට විශාල භූමි පරඇතිමාණයක පැතිර ඇති පරස් ධානම ජාතික වනෝද්යානයකි.ඌව හා දකුණු පළාත් දෙකටම අයත් වන මෙම රක්ෂිටතය වර්ග පරතර මාණයෙන් වර්ග කිලෝමීටර 979 ක් වුවද මහජනයාට විවෘතව ඇත්තේ වර්ග කිලෝමීටර 141 ක භූමි භාගයකි.
     රක්ෂිාතයෙන් වැඩිපරකි මාණයක් පතන් බිම් වශයෙන් පවතිනමුත් මෙය වනභූමි වෙරලාශරි් ත පරකි දේශ, දිය උල්පත්, ගංඟා සහ ලඳු බිම් වලින් ආදි විවිධ පරිසර තත්ත්වයන්ගෙන් ගහණ වූ වනෝද්යා්නයකි. මෙම ලඳු බිම් තැන තැන විසිර පවතින පාෂාණමය ශේෂ කඳු වලින් ගහණය. වනෝද්යානනය විශාල සත්ව විශේෂ පරයානමාණයකට වාස භූමිය සපයයි.

   යාල රක්ෂි තය ලෝකයේ විශාලතම දිවි ගහණයෙන් සමන්විතය. එසේ වුවත් රාතිරූමියේ හැසිරෙන විශාල පර්ර මාණයේ මාංශභක්ශක සතුන්ට තම ගොදුරු සොයා ගැනීමට දැඩි වෙහෙසක් දැරීමට සිදු වී ඇති අතර ගොදුරක් ලැබීම බොහෝ විට වාසනාව මත රඳා පවතී. මෙහි වෙසෙන විශාල පරහෙ මාණයේ සත්වයින් අතර ආසියානු අලි, කිඹුලන්, වල් ඌරන්, කුළු හරකුන් සහ අළු රිලවුන් සිටිති.තවද මල් කොහා, ලංකා වලි කුකුලා සහ ඉන්දියානු මොණරා මෙම වනෝද්යාානයේ බහුලව ගැවසෙති.පතන් බිම් වලට ගිජු ලිහිණියන්, ගෙල සුදු මුහුදු ලිහිණියන් ආකර්ශනය වන අතර අලිමානාවන් සහ ලතුවැකියන් තෙත් බිම් කරා ඇදී එයි.

      004 දෙසැම්බර් 26 වන දින සිදු වූ සුනාමි උවදුරින් වනජීවී සංරක්ෂවණ මධ්යනස්ථානය සහ සංරාචක බංගලාව විනාශ වී ගිය අතර ජීවිත හානිද සිදු විය.සිදු වූ ජීවිත හානි අතර සංරාචක බංගලාවේ සේවකයින් සහ විදේශිකයින්ද වූහ. මෙහිදී සත්ව ජීවිත විශාල වශයෙන් විනාශ නොවීමට හේතුව සුනාමි රළ පැමිණෙන බවට සංවේදන ගරගලාහණය කර ගත් සත්වයින් උස් භූමි පෙදෙස් වලට පලා යාමයි.පසුව යාල වනෝද්යාුනය නැවත විවෘත කරනු ලැබීය.

ජෛව විවිධත්වය හා වන සතුන්                 

    යාල වනෝද්යාවනය සියවස් ගණනාවක සිටම වන සතුන් සඳහා ප්ර චලිත තැනකි .ගමෙහි ලොකු කුඩා සෑම ක්ෂීරපායි සතකුම පාහේ :විශේෂ 40 දිවි ගෙවයි. අලි-ඇතුන් සඳහා මෙන්ම කොටි වළසුන් සඳහා ද මෙතරමි ප්රමචලිත වනෝද්යාගනයක් සිරිලක නැති තරමි ය.කලාප අංක එක තුළ පමණක් වාර්ෂිකව අලි-ඇතුන් 150 ක් පමණ ද කොටියන් 40 ක් පමණ ද දැකගත හැකිය. මූවා, ගෝනා, ඌරා, නරියා, වල්හාවා, හෝතඹුවා වැනි සතුන්ගෙන් යාලට අඩුවක් නැත.කුරුල්ලන් අතරින් නේවාසිකයන් 130 ක් පමණ ද සංක්ර මණිකයන් 30 ක් පමණ ද දැකගත හැකිය. ජලාශ්රිනත මෙන්ම වන බද කුරුල්ලන් රැසකට යාල හොඳ නවාතැනකි. ජලාශ්රිඹත කුරුල්ලන් පළටුපාන වැව ,හීන් වැව ආශ්රිාතව ප්රරධාන ලෙසම කැදලි තනයි.ඇඔල කොකුන්, ලවිවරතුඩුවන්, ලහැදි ආලාවන් ,සුදු කොකුන්, අඑ කොකුන්, පිදිලි මානාවන්, බහුරු මානාවන්, සිලිබිල්ල ඔලෙවියන් ජලාශ්රිඩත ප්රපදේශ වල බහුල ය. වළිකුකුළලා, මොණරා බහුල වනබද බිමි සැරයෝ වෙති. කිඹුලන් ,පිඹුරන් ,නයින්, පොළඟුන් ඇතුඑ උරගුන් රැසකගේ වාසස්ථානයකි.

     ඉබිබන් විශේෂ පමණක් නොව කැස්බෑවන් ද ,වැලි පොළඟා, වැලි පිඹුරාද යාලෙන් වාර්තා වී ඇත. කිඹුලන් 1000 ක් පමණ මෙහි වෙසෙති. මත්ස්යනයන් , උභයජිවින්, කෘමීන් ,මොලස්කාවුන් වැනි සංවෙදී සතුන් අතින් ද යාල පොහොසත් ය. ගමෙි හැරෙන්නට යාල ජාතික වනෝද්යා්නය මුහුදු රාජලියා ,වැවි රාජලියා ,සර්ප රාජලියා ,බමුණු පියා ,උකුස්සා, ලකඑ උකුස්සා ,කොණ්ඩ රාජලියා වැනි මාංශ භක්ෂකයන්ගේ ද නිවහනක් වෙයි.

රුක් ගොමුව හා ශාක විවිධත්වය

  මෙහි ප්රුධාන ලෙස පවතින්නේ වියළි මිශ්රන සදාහරිත වනාන්තරයකි . එමෙන්ම කටු පඳූරු ආශ්රිපත ළඳූ කැලෑ ද බහුලය. මෙවා බොහෝ විට හේන් ගොවිතැන් නිසා බිහි ව ඇත. දඹකොටෙි ප්රිදේශයේ වියළි මිශ්රම ගණ වනාන්තර පවති. තෘණ බිමි ද පිහිටයි. සමස්තයක් ලෙස මෙහි ද්විතීක වානාන්තර ආකාර පිහිටයි. ඒවායේ බුරුත, වීර ,පලු ,මයිල ,මලිත්තන් ,කුඹුක් ,හල්මිල්ල, තිඹිරි වැනි ශාක බහුලය, පඳූරු අතර මයිල ,කටුපිල බහුලව ඇත, වෙරළබඩ ශාක ප්රසජා හා වැලි කඳූ පරිසර පද්ධති පවති.